Wiosną 1950 r. Jean Monnet gościł w swym domu w Houjarray francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana. Kilka tygodni później Schuman publicznie ogłosił utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) opartej na propozycji Monneta.
Ta bardzo konkretna, choć ograniczona do kilku obszarów inicjatywa, leży u podstaw ambitnego projektu: zapewnienia pojednania i dobrobytu w dwóch wrogich sobie do niedawna państwach.
9 maja 1950 r. w Sali Zegarowej pałacu przy Quai d’Orsay Robert Schuman powiedział: „Nie było Europy, mieliśmy wojnę”.
Po dziesiątkach lat wojen, które doprowadziły do rozlewu krwi i rozdarcia narodów w całej Europie, kamieniem węgielnym projektu odbudowy starego kontynentu stała się europejska solidarność.
W okresie od 16 kwietnia do 6 maja 1950 r. Jean Monnet gościł w domu w Bazoches swych współpracowników, z którymi wspólnie, z dala od paryskiego zgiełku, opracowywał przyszłą „deklarację Schumana”.
Tak narodziła się Europa, jaką znamy dziś.
Jean Monnet, jeden z architektów dzisiejszej Europy
Jean Monnet, Robert Schuman, Konrad Adenauer, Alcide De Gasperi, Paul-Henri Spaak, Johan Willem Beyen i Joseph Bech: to ich wizji i działaniom zawdzięczamy dzisiejszy rozwój Europy.
Monnet był także głównym twórcą tzw. metody Monneta-Schumana, zwanej również metodą małych kroków. Początkowo metoda ta miała na celu wspólne zarządzanie sektorem górniczym i stalowym, lecz z czasem objęła nowe strategiczne obszary gospodarki i polityki.
Stopniowa integracja wynikająca z tych pierwszych konkretnych działań miała zagwarantować europejską jedność polityczną.
Dzięki temu ambitnemu projektowi Jean Monnet został jeszcze za życia uznany za jednego z „ojców założycieli Europy”.
Obecnie jego imię nosi wiele ulic, placów, szkół, a także liczne europejskie i międzynarodowe programy stypendialne. Mimo że jako pierwszy otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Europy, jego wpływ na historię XX wieku pozostaje zbyt mało znany. The Time Magazine wymienia jednak Jeana Monneta wśród 100 najbardziej wpływowych postaci ostatniego stulecia, których działania najbardziej wpłynęły na los świata.